Zamknij

Ewa Gacka, Historia Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Radomiu

Początki zborów protestanckich na terenie guberni radomskiej sięgają czasów reformacji.

Początki zborów protestanckich na terenie guberni radomskiej sięgają czasów reformacji. W końcu XVIII i w XIX wieku w Radomiu i okolicach mamy do czynienia ze znacznym spadkiem liczebności ewangelików reformowanych a szybkim wzrostem liczebności ewangelików augsburskich. Te zmiany związane były z napływem na te tereny, zwłaszcza w końcu XVIII wieku, osadników przemysłowych, głównie tkaczy, oraz rolnych z Niemiec. Imigranci zamieszkiwali nie tylko w dobrach państwowych, ale i w posiadłościach polskich właścicieli ziemskich. W ten sposób polska szlachta chciała zwiększyć swoje dochody, zagospodarowując nieużytki i osiedlając na nich niemieckich chłopów i rzemieślników. W 1815 roku luteranie z Pomorza założyli w okolicach Radomia wsie: Pelagiów i Sołtyków. W następnych latach powstały kolonie: Błonie, Małe Studnie, Borowniki, Józefów i Bartodzieje. Początkowo ewangelicy augsburscy z Radomia i okolic nie posiadali własnego kościoła tylko korzystali z usług pastorów z odległego o 150 kilometrów Węgrowa. Jednak ta sytuacja była uciążliwa dla obu stron , stąd też 20 maja 1825 roku Johann Konrad Burchardt wystąpił do władz Królestwa Polskiego z petycją dotyczącą utworzenia w mieście parafii ewangelickiej. Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wydała w dniu 16 marca 1826 roku wstępną zgodę, natomiast pół roku później 30 września 1826 roku reskrypt erygujący parafię ewangelicką w Radomiu.
W 1827 roku zakupiono od Towarzystwa Dobroczynności ówczesny budynek teatru – dawny kościół pod wezwaniem najświętszej Maryi Panny.
15 sierpnia 1828 roku po skończonym remoncie pierwsze nabożeństwo w kościele w języku polskim odprawił ks. pastor Johan Jacob Benni z Piotrkowa, a w niemieckim kaznodzieja i misjonarz Hoffmann. Pierwszym proboszczem został Juliusz Krause. Wybrano go na stanowisko 6 czerwca 1830 roku. Pod zarządem nowego proboszcza znajdowała się parafia rozmieszczona nie tylko w samym Radomiu, podlegały mu również liczne kantory. Pastor Juliusz Krause od początku zapewnił swej parafii dwujęzyczność.
W 1833 roku komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego wydaje zgodę na utworzenie cmentarza parafialnego. W lipcu 1842 roku dzięki staraniom Augusta Schniertsteina powstała szkoła ewangelicka. Pomysłodawcą jej założenia był radomianin August Schnierstein.
16 grudnia 1843 roku podczas prac remontowych kościoła zginąl w nieszczęśliwym wypadku proboszcz parafii ks. Juliusz Krause. 3 listopada 1844 na nowego proboszcza został wybrany ks. Franciszek Jan Władysław Stockmann. Za jego czasów radomska szkoła ewangelicka pod kierunkiem Wilhelma Schulza osiągnęła najwyższy poziom w mieście. Dokończono również remont kościoła. Karol Hoppen podarował dla parafii obraz Jezusa Chrystusa, który zawisł w ołtarzu. Stockmann w 1860 roku przeniósł się do Kalisza, był tam superintendentem diecezji, zmarł w 1869 roku w Warszawie.
11 października 1860 roku nowym proboszczem został Otton Wüstehube. Sprawował on swe obowiązki przez 42 lata. Był jednym z najwybitniejszych duchownych ewangelickich. W czasie jego administracji kościół radomski został gruntownie wyremontowany. W latach 1893 – 1895 nastąpiła rozbudowa kościoła do obecnego kształtu.
Kolejnym proboszczem Parafii został 1 lipca 1903 roku ks. Henryk Tochterman. Oprócz funkcji pastora był on również nauczycielem w gimnazjum rządowym (dzisiejsze liceum im. T. Chałubińskiego) oraz polskim prywatnym liceum tzw. Gajówce (dzisiejsze liceum im. D. Czachowskiego). W 1907 roku dzięki realizacji testamentu Teodora Karscha zelektryfikowano kościół jako jeden z pierwszych w Radomiu. W przededniu wybuchu I wojny światowej liczba wiernych przekroczyła 12 tysięcy.
Czas pierwszej wojny światowej to okres masowych wysiedleń ewangelików z okolic Radomia. Przez to liczebność parafii w tym czasie zmniejszyła się o 90%. Parafia zaczęła się odradzać wraz z końcem wojny. Powróciła część osadników. By pomóc powracającym zesłańcom utworzono w 1920 roku Kasę Pożyczkową.
Ks. Henryk Tochterman zmarł 13 lutego 1929 roku. Po nim stanowisko pastora objął ks. Edmund Friszke. Zapoczątkował tradycję obchodzenia Święta Misyjnego w Parafii.
Wybuch II wojny światowej położył jednak kres rozwojowi Parafii. 21 września ks. Edmund Friszke został aresztowany przez gestapo. Powodem aresztowania była jego przedwojenna działalność polonizacyjna wśród parafian. Do końca wojny był więźniem obozów koncentracyjnych Oranienburg – Sachsenhausen oraz Dachau. Do lat 50. Parafia radomska nie miała stałego pastora, dopiero 2 kwietnia 1950 roku stałym duszpasterzem Parafii został ks. Józef Kułak. Funkcję tę pełnił do wiosny 1957 roku. Od dnia 1 maja 1957 duszpasterzem został ks. Bogusława Wittenberg. W latach 60. nastąpił największy po wojnie spadek liczby wiernych. Ksiądz Wittenberg pełnił obowiązki administratora do dnia 1 czerwca 1967 roku. Pracę duszpasterską rozpoczął ks. Jan Hause. Na mocy uchwały władz Kościoła włączono do Parafii radomskiej Parafię w Kielcach. W dniu 14 maja 1976 r. ks. Jan Hause zakończył pracę w radomskiej Parafii, zaś na jego miejsce mianowany został ks. Jan Szklorz. Na jego pierwsze nabożeństwo przyszło zaledwie 20 osób. Nowy impuls w życie parafii mogła wznieść zbliżająca się 150. rocznica jej założenia i jak na możliwości tak małej parafii obchody zostały bardzo starannie przygotowane. W roku 1987, według władz państwowych, w parafii radomskiej zarejestrowane były 32 osoby. Sytuacja parafii pierwszy raz od II wojny światowej ustabilizowała się. Zacięcie, z jakim pastor Szklorz walczył o parafię i rozpowszechniał wiedzę o niej organizując liczne spotkania ekumeniczne, wpłynęło na lepsze postrzeganie luteran w Radomiu. Jedną z ostatnich inicjatyw pastora Jana Szklorza w Radomiu było zorganizowanie obchodów 170.lecia parafii Obchody trwały od końca maja do października 1996 roku, w czasie ich trwania odbywały się liczne wykłady naukowe, całość obchodów zamknęło uroczyste nabożeństwo, które odbyło się 5 października. Wziął w nim udział zwierzchnik Kościoła ks. biskup Jan Szarek. Po raz pierwszy w nabożeństwie uczestniczył także przedstawiciel Kościoła rzymskokatolickiego, duchowny z sąsiedniej parafii farnej św. Jana.
Niestety z powodu choroby ks. Jan Szklorz musiał zrezygnować z pełnienia funkcji administratora parafii radomskiej, dla parafian była to ogromna strata duchowego przewodnika.
Po jego odejściu na emeryturę, jego następcami byli miedzy innymi ks. Dariusz Chwastek. Obecnie od dnia 1 lipca 2004 stałym duszpasterzem radomskiej parafii jest ks. Wojciech Rudkowski.
×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .