Czy są rośliny, które wytwarzają miód? Nie ma. Rośliny dające pożytek pszczołom nazywane są potocznie roślinami miododajnymi.
Czy są rośliny, które wytwarzają miód? Nie ma. Rośliny dające pożytek pszczołom nazywane są potocznie roślinami miododajnymi. Pożytkiem z kolei nazywamy produkty, które zbierają pszczoły z roślin. Jest to nektar i pyłek kwiatowy. Z tych surowców pszczoły wytwarzają zapasy na zimę, z których my ludzie częściowo korzystamy. Po zmieszaniu pyłku kwiatowego z miodem powstaje pokarm o konsystencji ciasta zwany pierzgą, natomiast nektar przetwarzany jest na miód.
Biorąc pod uwagę bazę pożytkową pszczół rośliny dzielimy na trzy grupy:
- nektarodajne – dostarczają pszczołom głównie nektar, produkują również pyłek kwiatowy, lecz nie zawsze jest on przez pszczoły wykorzystywany,
- pyłkodajne – z których pszczoły zbierają pyłek,
- spadziodajne – trudno powiedzieć, że to rośliny dostarczają spadzi, jest to bowiem słodka wydzielina owadów ssących typu mszyce, czerwce zawierająca soki roślinne bogate w cukry proste, które te owady wysysają z roślin, nazywa się ją rosą miodową.
Pszczoły miodne i dzikie owady zapylające pożytek znajdą wśród roślin uprawnych i dziko rosnących:
- pola uprawne – wiele roślin uprawianych przez człowieka jest również wykorzystywana przez pszczoły, są to: z roślin przemysłowych zioła, wśród upraw rolniczych w duże ilości nektaru obfitują: gryka, gorczyca biała, facelia, rzepak, koniczyna biała, esparceta, wyka, seradela, słonecznik,
- miedze i śródpolne zarośla – szczególnie cenne są dla pszczół chwasty polne rosnące wśród zbóż i na miedzach: chaber bławatek, ostrożeń polny, ognicha i łopucha, wyka ptasia, a z roślin rosnących przy drogach: nostrzyk, żmijowiec i łopian,
- sady – wszystkie drzewa i krzewy owocowe dostarczają pszczołom cennego pożytku wiosennego w postaci nektaru i pyłku,
- ogrody – w uprawach warzywnych pszczoły pożytek zbierają z warzyw dyniowatych tj.: ogórków, dyni, warzyw kapustnych i cebulowych, przez cały sezon wegetacyjny pożytek uzupełniający dostarczają przydomowe ogródki kwiatowe, w których rosną tawuły, kaliny, malwy, rudbekie, floksy i wiele innych kwitnących roślin, szczególnie ważne są krzewy wczesnowiosenne dostarczające pyłu koniecznego do rozwoju rodziny pszczelej: leszczyny, oczary, derenie,
- łąki – dużą ilość pokarmu pszczoły znajdują na łąkach, na których rosną wierzby, a także różnorakie rośliny łąkowe: rzeżucha łąkowa, rdest wężownik, barszcz zwyczajny, firletka, mięta, krwawnica, bodziszek łąkowy, kminek,
- lasy – największą wartość pożytkową dla pszczół mają lasy mieszane o bogatym składzie gatunkowym, do drzew wysoko nektatodajnych należą: lipy, akacje, klony, wiązy, jarzębiny, grusze polne, czereśnie dzikie, wśród krzewów wchodzących w skład podszytu ważne są: maliny, kruszyna, suchodrzew, a w runie leśnym cennymi krzewinkami są: borówki, bagno, żurawina, wrzos, wśród roślin zielnych wyróżniają się: wierzbówka kiprzyca, macierzanka piaskowa, miodunka plamista, jeżeli w lesie rosną świerki i jodły można spodziewać się spadzi,
- osiedla, parki, cmentarze, aleje – są to miejsca obsadzone dużą ilością drzew i krzewów, spośród których wiele jest cennym pożytkiem dla pszczół, np. aleje lipowe, klonowe, z krzewów: śnieguliczka, kolcowój, karagana, porzeczka złota, oliwnik wąskolistny, w tych miejscach należy wymienić roślinność ruderalną porastającą pobocza dróg, nieużytki, wysypiska śmieci, hałdy, place budowy: żmijowiec, serdecznik, marzymięta, jasnota.
Nie są to wszystkie rośliny dające pożytek owadom. Jest ich dużo, dużo więcej. Wydawać by się więc mogło, że pszczoły nie powinny mieć najmniejszego problemu ze zdobyciem pokarmu. Niestety nie zawsze tak jest.
Nektar produkują narządy roślin kwiatowych zwane nektarnikami. W zależności od tego, gdzie umieszczone są na roślinie dzielą się na nektarniki kwiatowe i pozakwiatowe.
- nektarniki kwiatowe – mieszczą się one w samym kwiecie, mają różnorodne kształty, mogą być odkryte dając w ten sposób dostęp do nektaru wszystkim owadom lub osłonięte co zabezpiecza nektar przed wysychaniem, wypłukiwaniem przez deszcz i wybieraniem przez owady, które nie powodują zapylenia krzyżowego – różnego rodzaju kreski, kropki, plamki w kolorze kontrastującym z barwą kwiatu wskazuje owadom drogę do nektaru, kwiaty w procesie ewolucji wytworzyły taką budowę, aby owad zbierający nektar zabrał z pręcików jak największą ilość pyłku i przeniósł na inną rośliną przyczyniając się nieświadomie do jej zapylenia,
- nektarniki pozakwiatowe – znajdują się w różnych częściach roślin: na ogonkach liściowych, brzegach liści, blaszcze liściowej, przylistkach, łodydze, pszczoły rzadko zbierają z nich nektar, gdyż jest on bardziej wodnisty i nie ma aromatu.
Czynniki wpływające na wydzielanie nektaru:
- cechy genetyczne danego gatunku roślin,
- pora dnia – większość roślin poużytkowych nektaruje w godzinach przedpołudniowych,
- natężenie światła słonecznego – energia słoneczna przy współudziale chlorofilu w procesie fotosyntezy wytwarza cukry,
- temperatury – temperatura optymalna dla większości roślin wynosi 18–28ºC, w niższych lub wyższych temperaturach nektarowanie ustaje, dodatkowo wysoka temperatura w połączeniu z suchym, gorącym wiatrem powoduje wysychanie nektaru co znacznie skraca czas, w którym pszczoły mogą go zbierać,
- wilgotności powietrza i gleby – wzrost wilgotności powyżej 80% wpływa na rozrzedzenie nektaru, długotrwałe deszcze z brakiem nasłonecznienia powodują przerwę w wydzielaniu nektaru, w okresach suszy wszystkie rośliny słabiej nektarują,
- faza kwitnienia oraz położenie kwiatu na roślinie – kwiaty znajdujące się niżej produkują więcej nektaru, te które rozwijają się najpóźniej są słabo odżywione i wydzielają go w małej ilości.
Tak więc życie pszczoły nie jest takie łatwe i w dużym stopniu jest uzależnione od ilości i różnorodności roślin kwitnących znajdujących się w środowisku. Każdy z nas może pomóc pszczołom. Sadźmy jak najwięcej roślin kwitnących i dbajmy, aby w otaczającym nas środowisku było ich jak najwięcej. Są to przecież rośliny miododajne, z których pszczoły zbiorą miód, którym potem się z nami podzielą.
