O rzadkości wśród kapliczek wizerunku Zmartwychwstałego Chrystusa na przykładzie radomskiego pomnika Jezusa Miłosiernego

Kwiecień jest najczęściej tym miesiącem w liturgii kościoła katolickiego, kiedy świętowana jest Wielkanoc odwołująca się do tajemnicy zmartwychwstania Chrystusa. Czas ten wiąże się z częstym obcowaniem z wizerunkiem Jezusa, który po trzech dniach przebywania w grobie powstał z martwych i objawił się wybranym uczniom.

Kwiecień jest najczęściej tym miesiącem w liturgii kościoła katolickiego, kiedy świętowana jest Wielkanoc odwołująca się do tajemnicy zmartwychwstania Chrystusa. Czas ten wiąże się z częstym obcowaniem z wizerunkiem Jezusa, który po trzech dniach przebywania w grobie powstał z martwych i objawił się wybranym uczniom. W świątyniach, czy choćby na świątecznych kartkach widzimy osobę Syna Bożego wychodzącego z grobu ze sztandarem krzyża w ręce, czy też towarzyszącego Apostołom w swej ludzkiej postaci noszącej znamiona męki. Wizerunek zmartwychwstałego Chrystusa, jak się okazuje, jest niezwykle rzadkim wizerunkiem w tak licznych w naszym rodzimym pejzażu kapliczek i figur przydrożnych. Gdzie by nie spojrzeć podobne obiekty małej architektury sakralnej mają przede wszystkim charakter pasyjny (odwołują się do momentu samej męki i śmierci Jezusa), bądź ukazują ikonografię maryjną lub świętych Pańskich. Powyższy stan rzeczy zaczął ulegać powolnym zmianom od czasu zdobycia niesłychanej popularności przez wizerunek Chrystusa Miłosiernego, znany powszechnie jako obraz „Jezu ufam Tobie”. Wprawdzie w czasach „przed św. Faustyną” wizerunki Chrystusa zmartwychwstałego w postaci figur Serca Jezusowego zaczęły pojawiać się na ziemiach polskich w większej ilości (od początków XX w.[i]), ale wyobrażenia stricte paschalne – takie które wprost odzwierciedlałyby oblicze Zbawiciela, który ukazał się swym zatrwożonym uczniom pozdrawiając ich słowami „Pokój wam!” (J, 20, 19) w obiektach małej architektury sakralnej nie występowały[ii]. Dopiero popularność wizerunku czczonego w krakowskich Łagiewnikach wydatnie wpłynęła na zmianę tego stanu. Trzeba jednak powiedzieć, że coraz liczniej pojawiające się we wnękach kapliczek obrazki „Jezu ufam Tobie” są wyrobami seryjnymi, o nikłej, czy wręcz żadnej wartości artystycznej. Spośród obiektów zawierających tego typu ikonografię zdecydowanie wyróżnia się jeden szczególny.

Jest nim spiżowy pomnik Jezusa Miłosiernego, znajdujący się w Radomiu na placu przed kościołem pw. Matki Bożej Miłosierdzia na osiedlu XV-lecia. Obiekt ten istnieje wprawdzie dopiero dekadę, ale jest niezwykle interesujący, co wynika z tego, że w jego przypadku mamy do czynienia z transpozycją obrazu w rzeźbę[iii]. Obrazem tym jest właśnie wspominany we wstępie wizerunek „Jezu ufam Tobie”, o którym powiedzieć trzeba, że w ciągu ostatniego półwiecza dosłownie podbił świat. Wszędzie, gdziekolwiek na Ziemi znajdują się katolicy, tam towarzyszy im Chrystus w postaci tego obrazu. Dla nas Polaków szczególną chlubą powinno być to, że miejscem powstania tego przedstawienia Jezusa Paschalnego jest nasza ojczyzna. Chrystus w ikonografii utrwalonej na obrazach „Jezu ufam Tobie” objawiony został św. siostrze Marii Faustynie Kowalskiej (1905-1938)[iv]. Pierwowzór przedstawienia Jezusa Miłosiernego namalowany został pod kierunkiem św. Faustyny w 1934 r. przez Eugeniusza Kazimirowskiego[v]. Radomski pomnik wzorowany jest wprawdzie na 10 lat późniejszym i o wiele bardziej rozpowszechnionym obrazie „Jezu ufam Tobie” z krakowskich Łagiewnik autorstwa Adolfa Hyły, ale oba wizerunki tak naprawdę różnią się jedynie drobnymi szczegółami i są tożsame co do istoty ukazanego Chrystusa.

Wracając do rzeźby sprzed radomskiego kościoła na osiedlu XV-lecia warto na początku zauważyć jeden istotny fakt. Mianowicie pojawienie się w tym miejscu, nad Potokiem Północnym, figury Chrystusa z obrazu objawionego św. Faustynie nie jest dziełem przypadku. Mamy bowiem tym samym obok siebie dwa wizerunki: Miłosiernej Matki i Miłosiernego Syna. Co więcej oryginały obydwu przedstawień znajdują się w jednym mieście – Wilnie. Obraz Matki Bożej Miłosierdzia umieszczony jest w Ostrej Bramie, zaś pierwszy i jedyny namalowany pod kierunkiem św. Faustyny wizerunek „Jezu ufam Tobie” zdobi wileński kościół św. Trójcy.

Autorem radomskiej figury Jezusa Miłosiernego jest urodzony w 1960 r. znany rzeźbiarz Karol Badyna, absolwent i profesor Wydziału Rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jest on twórcą licznych rzeźb o tematyce sakralnej, autorem wystroju plastycznego wielu świątyń[vi]. Radomski pomnik Jezusa Miłosiernego nie jest pierwszym w jego dorobku – podobne figury tego autora znajdują się m.in. w Stąporkowie, Niekrasowie i Godziszowie oraz we wnętrzu kościoła św. Rafała Kalinowskiego na radomskim Ustroniu. Badyna w Radomiu ponadto wykonał jeszcze między innymi: spiżowe epitafia biskupów radomskich Edwarda Materskiego (1923-2012) i Zygmunta Zimowskiego (1949-2016), umieszczone w kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej w katedrze; rzeźbę „stolik” prof. Leszka Kołakowskiego z Placu Konstytucji 3 Maja oraz – o czym zapewne wie niewiele radomian – replikę rzeźby „Anioła Ciszy” zdobiącą nagrobek Konstantego Mireckiego w głównej alei cmentarza przy ul. Limanowskiego.

Pomysłodawcą powstania w Radomiu pomnika Jezusa Miłosiernego, jak podaje sam twórca rzeźby, był bp Zygmunt Zimowski. Inicjatywa zrodziła się w 2008 r., podczas uroczystości odpustowej na XV-leciu. Koordynatorem wszelkich prac związanych ze zbiórką funduszy na pomnik i jego wzniesieniem był proboszcz tutejszej parafii ks. prał. Wiesław Taraska[vii]. Przedsięwzięcie wsparło liczne grono osób – czcicieli Bożego miłosierdzia. Odsłonięcie figury odbyło się w święto Miłosierdzia Bożego 19 kwietnia 2009 r. Jej poświęcenia dokonał bp Zimowski[viii].

Rzeźba umieszczona jest na trzystopniowym podium osiągającym około 180 cm wysokości. Najniższy stopień obłożony jest brązowym, polerowanym granitem, pozostałe dwa podobnym materiałem koloru szarego. We froncie środkowego segmentu przytwierdzone są mosiężne litery tworzące napis: „JEZU UFAM TOBIE”. Najwyższy segment posiada wielkość dostosowaną do powierzchni podstawy rzeźby. Spiżowa postać Chrystusa odwzorowuje, jak już wspomniano, obraz autorstwa A. Hyły. Sam posąg posiada około 2,5 m wysokości[ix].

Przyglądając się pomnikowi i niejako konfrontując go ze znanym nam obrazem, łatwo dostrzec pewne różnice pomiędzy nimi. Otóż na obrazie postać Jezusa jaśnieje na tle ciemnego wnętrza. Na pomniku zaś mamy do czynienia z przeciwną grą barw. Sama natura brązowego odlewu sprawia, że figura Jezusa jest ciemna, bliska wręcz czerni i widzimy Go na dużo jaśniejszym tle – czy to szarych garaży, czy też błękitu nieba. Postać Jezusa na pomniku nie posiada też widocznych świetlistych promieni. Choć w sposób uproszczony i symboliczny, jednak autor rzeźby ukazał ów niełatwy plastycznie element ikonografii. Gdy znajdziemy się na wprost posągu zauważymy, że fałdy szat Chrystusa, rozchodząc się od piersi w dół, układają się na podobieństwo promieni łaski, wydobywających się z serca Jezusa[x].

Dużym walorem przeniesienia „płaskiego” obrazu w przestrzeń „3D” jest uwydatnienie ruchu Chrystusa. Dynamika Zbawiciela widziana jest najlepiej gdy przyjrzymy Mu się z boku i tyłu. Widzimy wówczas żywą postać Zmartwychwstałego, który zmierza śmiałym krokiem w stronę wspólnoty wiernych – co symbolizuje ustawienie rzeźby skośnie do samego placu - w kierunku drzwi świątyni. Pomysłodawcy i autor rzeźby chcieli zapewne przekazać w ten sposób, że to kościół – ten fizyczny, jako budowla, - i ten duchowy, jako wspólnota wiernych, jest miejscem gdzie gromadzi się pełnia łask płynących z przebitego Serca Jezusa. Że to przede wszystkim Kościół jest miejscem, gdzie Chrystus błogosławi ludziom gestem uniesionej prawej ręki[xi].

Polacy, jako naród przez większość ostatnich stuleci stale znajdujący się pod presją silniejszych sąsiadów, pozbawieni wolności i swobód obywatelskich, szczególnym nabożeństwem obejmowali pasyjne przedstawienia udręczonego Chrystusa. W obliczu Męki i śmierci Jezusa odnajdywali swe własne losy. Jego błagali o pomoc i wytrwanie w niedoli. Nic więc dziwnego, że to właśnie takie wyobrażenia Zbawiciela w zdecydowanej większości spotkać można pośród niezliczonych przydrożnych kapliczek, figur i krzyży. Dziś, kiedy śmiało możemy powiedzieć, że jesteśmy wolni, wydaje się, że proporcje czci oddawanej Chrystusowi powinny skłaniać się bardziej do Jego wizerunków Paschalnych. Tym bardziej, że to z naszej ojczyzny wyszedł na świat i zawojował go wizerunek Chrystusa Miłosiernego w postaci obrazu „Jezu ufam Tobie”. Czy tak stanie się w rzeczywistości? Pomnik sprzed radomskiego kościoła na XV-leciu pozwala sądzić, że nie jest to wykluczone.

Tekst i zdjęcia: Paweł Puton