Zamknij

Historie ziołowe: pokrzywa

Historie ziołowe: pokrzywa

Pokrzywa zwyczajna jest pospolitym, łatwo dostępnym chwastem występującym na całym obszarze Polski.

Pokrzywa zwyczajna jest pospolitym, łatwo dostępnym chwastem występującym na całym obszarze Polski. Rośnie na przychaciach, łąkach, na przydrożach, rumowiskach, na miejscach bagnistych i na brzegach rzek, w pobliżu cmentarzy. Lubi miejsca wilgotne, ocienione, z glebą bogatą w azot – którego w pobliżu skupisk ludzkich nie brakuje.

Jej charakterystyczną, naturalną cechą jest silnie parząca cała część nadziemna. Ta nietypowa właściwość sprawiała, że lud uważał ją za roślinę apotropeiczną. Byłą stosowana jako środek ochronny przeciw urokom i czarom, ale również jako remedium na te już rzucone. Na Słowiańszczyźnie roślinami parzącymi (oraz kłującymi, raniącymi) często majono domostwa – miały odstraszać, blokować złe moce. Robiono tak zwłaszcza w przełomowych momentach cyklu rocznego, np. w noc świętojańską, w którą wielką aktywność wykazywały czarownice. Pokrzywę kładziono wtedy pod (lub zawieszano nad) oknami i drzwiami budynków mieszkalnych i gospodarczych, wieszano na bramach, utykano pod powałą dachu. Wierzono, że dzięki temu czarownica, która chciałaby dostać się do środka poparzy się lub pokłuje sobie oczy.

Pokrzywa należy do ziół święconych – głównie w postaci wianeczków w oktawę Bożego Ciała, rzadziej w bukietach w dniu Matki Boskiej Zielnej. Poświęconymi wiankami okadzano bydło w wigilię św. Jana, aby zabezpieczyć je przed czarami, okadzano nimi także budynki podczas burzy, aby ochronić je przed piorunami. Paląc wianki lub stosy zebranych pokrzyw dymem „rozpędzano” też burzowe chmury. Rolę zabezpieczającą spełniały więc zarówno pokrzywy poświęcone, jak i niepoświęcone.

Roślina była również wykorzystywana w zabiegach profilaktycznych, których celem było zapewnienie człowiekowi siły i odporności na uroki i choroby. Wchodziła w skład podstawowego pożywienia głodowego na przednówku – przyrządzano z niej zupę, okrasę do ziemniaków, zastępowała jarzynę. Spożywano też sałatkę z pokrzywy, która miała wzmacniać organizm. Niekiedy – głównie na południu naszego kraju – używano jej do sporządzania pożywienia w okresie wielkanocnym. Na Śląsku znajdowała się wśród ziół zbieranych w Wielki Czwartek na postną zupę, Górale przed paschą spożywali pokrzywę z chrzanem, aby nie chorować.

W lecznictwie od starożytności znana była z właściwości przeciwkrwotocznych (w tym celu wykorzystuje się ją do dziś przy niewielkich krwawieniach z przewodu pokarmowego), stosowano ją także przy zapaleniu dróg oddechowych, epilepsji i cukrzycy. W lecznictwie ludowym świeże ziele pokrzywy stosowane było przede wszystkim zewnętrznie przy chorobach artretyczno-reumatologicznych (zwłaszcza przy bólach), przy paraliżu – biczowano się nim, nacierano lub robiono okłady ze zmiażdżonej rośliny. Zewnętrznie (w postaci okładów, okadzania) stosowano ją również przy kolkach, na rany, odparzenia, wrzody, stłuczenia. Miała też zastosowanie w pielęgnacji włosów, zwalczaniu łupieżu i grzybicy – tu stosowano wywar z korzeni. Lecznicze właściwości miał mieć również dym ze spalonej rośliny, który wdychano paląc jak papierosa wysuszone łodygi lub liście, przy kaszlu, astmie, czy bólach zębów. Te ostatnie próbowano też koić okadzaniem suszonymi korzeniami, płukaniem odwarem, czy po prostu trzymaniem pokrzywy w zębach. Roślinę stosowano również wewnętrznie – w postaci naparu i wywaru – przy chorobach układu oddechowego (szczególnie kaszlu i astmie), pokarmowego, serca, przy gorączce i przeziębieniach, czasem przy chorobach kobiecych.

Pokrzywa w lecznictwie stosowana jest i współcześnie. Zawiera w sobie żelazo, kwas foliowy, mnóstwo witaminy C oraz mikroelementów, takich jak krzem, magnez, wapń, czy potas. Jest powszechnie używanym środkiem moczopędnym oraz wspomagającym usuwanie toksyn z organizmu. Przy regularnym stosowaniu zapobiega niedokrwistości, a także poprawia stan włosów, skóry, paznokci. Napar z liści łagodzi dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, korzystnie też wpływa na trawienie. Również sałatka z młodych pędów spożywana jest do dziś jako świetna kuracja wzmacniająca organizm.

Ale na tym nie kończą się zastosowania pokrzywy. Świeżych i suszonych liści używano powszechnie jako karmy dla drobiu i trzody chlewnej. Wierzono, że zmieszane ze zwykłą karmą spowodują, że kury wcześnie i obficie będą niosły jaja. Czasem stosowano ją w zabiegach dotyczących mleczności krów – np. pocierają wymiona świeżą pokrzywą, aby uchronić mleko przed zwarzeniem. Łodygami rośliny parzono też garnki, aby mleko w nich nie kwaśniało.

Znane były właściwości farbujące ziela – wywar z korzenia zabarwiał tkaniny na żółto, pisanki gotowane w naparze z liści przybierały kolor zielony.

Włókna pokrzywy wykorzystywano zaś do robienia postronków, sieci rybackich, przetaków, worków, a nawet tkanin ubraniowych.

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .