Wystawa o rodzinie Dembińskich, spotkanie autorskie i koncert „Kolberg. T. 39” – tak wyglądała Inauguracja Roku Oskara Kolberga. Uroczystości odbyły się w czwartek 22 lutego 2024 roku z racji na przypadającą w tym dniu w 210. rocznicę urodzin wybitnego etnografa i kompozytora. Wydarzenia miały miejsce w Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze oraz miejscowym Domu Kultury.
Rok Oskara Kolberga uroczyście został zainaugurowany. Wydarzenie, które wpisuje się w 210. rocznicę urodzin wybitnego etnografa organizuje Muzeum Wsi Radomskiej wraz z oddziałem Muzeum im Oskara Kolberga w Przysusze, na czele z Panią Dyrektor Iloną Jaroszek, którą witała wszystkich przybyłych gości. Wśród nich potomkowie rodziny Dembińskich, władze samorządowe, które reprezentował Pan Marek Kilianek wicestarosta Powiatu Przysuskiego oraz Pan Tomasz Matlakiewicz Burmistrz Gminy i Miasta Przysucha, a także przedstawiciele duchowieństwa, służb mundurowych, dyrektorzy szkół, regionaliści oraz koła gospodyń wiejskich i twórcy ludowi.
Rok Oskara Kolberga objął honorowym patronatem Pan Adam Struzik Marszałek Województwa Mazowieckiego.
- To dla nas szczególny czas, wiele zaplanowanych wydarzeń, które mają na celu upowszechnianie wiedzy i promowanie wybitnego kompozytora, który urodził się tutaj w Przysusze. Dlatego w związku z tym, że w tym roku przypada 210. rocznica urodzin Oskara Kolberga, tej wybitnej postaci poświęcamy te najbliższe miesiące, ten rok – mówi Ilona Jaroszek Dyrektor Muzeum Wsi Radomskiej.
Zaplanowane wydarzenia w Roku Oskara Kolberga realizuje Muzeum im. Oskara Kolberga - jedyne w Polsce muzeum biograficznego, poświęcone Oskarowi Kolbergowi (1814-1890).
Zostało ono utworzone w 1990 r., z okazji setnej rocznicy śmierci Oskara Kolberga. Od 1992 r. jest oddziałem Muzeum Wsi Radomskiej.
Siedzibą Muzeum jest dwór, wzniesiony w 2 poł. XIX w. przez Juliusza Dembińskiego h. Nieczuja, ówczesnego właściciela Przysuchy.
Stąd też inauguracja poświęcona była w dużej mierze tej rodzinie, związkiem z Przysuchą oraz Oskarem Kolbergiem i rozpoczęła się od wernisażu wystawy „Rodzina Dembińskich herbu Rawicz na przełomie XVIII i XIX wieku”.
Wystawa powstała w oparciu o zbiory Rodziny Dembińskich, Rodziny Radziwiłłów, Fundacji Nomina Rosae, Przemysława Bednarczyka, Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu oraz Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.
- W ekspozycji prezentowane są obiekty archiwalne i ikonograficzne dokumentujące historię gospodarczą, społeczną i kulturalną rodu Dembińskich na przełomie XVIII i XIX w. Dobra ziemskie Przysucha były wówczas znaczącym ośrodkiem przemysłu górniczego, hutniczego i zbrojeniowego. Narracja wystawy obejmuje kluczowe momenty historii związane ze zrywami powstańczymi, z postacią króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszko, rodami Czackich i Wielhorskich, Małachowskich. Uzupełnieniem wystawy są militaria, repliki strojów balowych z XVIII i XIX w., akcesoria modowe. W epilogu pokazane są prywatne zbiory Rodziny Dembińskich herbu Nieczuja związane z Przysuchą i Borkowicami – informuje dr Agnieszka Zarychta-Wójcicka, kurator ekspozycji. Wystawa prezentowana będzie do 15 maja 2024 roku.
Następnie odbyła się promocja książki i spotkanie autorskie z dr. Kamilem Szpunarem, autor nowej publikacji pt. "Dembińscy herbu Rawicz w XVIII wieku. Genealogia - działalność publiczna - gospodarka". Dr Kamil Szpunar, adiunkt w Dziale Architektury Ludowej Muzeum Wsi Radomskiej opowiadał, o tym w jaki sposób powstała książka, na czym polega fenomen tego rodu, jakie wiadomości zostały zebrane.
- Ród ten wywodzi się ze średniej szlachty, która w XVIII wieku awansowała w szeregi szlachty zamożnej, mając aspiracje do wejścia do grona magnaterii małopolskiej. Książka powstawała wiele lat, ponieważ udało mi się dotrzeć do ogromnej liczby źródeł odnalezionych w wyniku żmudnej i szeroko zakrojonej kwerendy archiwalnej i bibliotecznej. Poczynione ustalenia wyjaśniają zawiłe kwestie genealogiczne tej mocno rozrodzonej familii, pogłębiają wiedzę na temat kwestii związanych z majątkowo-gospodarczymi działaniami szlachty małopolskiej w XVIII wieku, wypełniając wciąż poważny niedostatek w zakresie tego typu badań. Odnalezione i poddane analizie źródła przynoszą mnóstwo informacji wzbogacających wiedzę na temat poszczególnych miejscowości i zabytków dawnego województwa sandomierskiego i krakowskiego – podkreśla dr Kamil Szpunar.
Kolejną częścią uroczystej inauguracji była Gala zorganizowana w Domu Kultury w Przysusze. Podczas Gali oficjalnie ogłoszone zostały konkursy, których celem jest docenienie instytucji i osób prywatnych, które na co dzień upowszechniają wiedzę o Oskarze Kolbergu, o czym poinformowała Pani Justyna Plaskota - Kierownika Muzeum Oskara Kolberga w Przysusze.
Podczas czwartkowego wieczoru o muzyczną ucztę duchową zadbali artyści z Pomorza. Wykonawcy pojawili się na scenie z koncertem „Kolberg. T.39”. Grupa muzyków od lat zajmuje się graniem muzyki wiejskiej z terenu Pomorza (w tym Kaszub).
W 2022 roku zapoczątkowali projekt muzyczny "Kolberg. T.39", skupiając się na melodiach zapisanych przez Oskara Kolberga z różnych regionów kraju. Muzycy tworzą swoje autorskie aranżacje utworów wykorzystując pianino, skrzypce, kontrabas, trąbkę, saksofon, klarnet basowy, akordeon, bęben.
Zwieńczeniem pięknego koncertu były bisy, brawa publiczności i wręczone kwiaty artystom.
Golę poprowadziła Magdalena Gliszczyńska.
Patronat medialny nad uroczystością objęli: Gość Niedzielny, Echo Dnia, Radio Radom, Radomska Grupa Mediowa ( Radio Rekord, Telewizja Dami, Cozadzień, 7 dni), Ziemia Przysuska.
Konkurs na Mazowiecki Laur Oskara Kolberga
Nagroda przyznawana będzie twórcom ludowym (indywidualnie lub grupowo), oraz badaczom, animatorom i popularyzatorom kultury ludowej z terenu województwa mazowieckiego.
W ramach nagród indywidualnych (dla twórców indywidualnych lub grup, np. koła gospodyń wiejskich, kapele ludowe, zespoły ludowe itp.), proponujemy przyznanie Laurów w następujących kategoriach: rękodzieło ludowe, plastyka obrzędowa, sztuka ludowa, literatura ludowa, muzyka ludowa oraz taniec ludowy.
Laury będą przyznawane twórcom/grupom na podstawie zgłoszeń i opracowanego regulaminu konkursu. W każdej kategorii proponuje się przyznanie nagrody głównej i dwóch nagród – wyróżnień. Nagrody będą przyznawane twórcom/grupom, które mają udokumentowany i znaczący dorobek twórczy w w/w dziedzinach. Pragniemy szczególnie uhonorować aktywnych twórców z młodego pokolenia, którzy podejmują trud kontynuacji dziedzictwa niematerialnego i rękodzieła z terenu województwa mazowieckiego. Przekaz międzypokoleniowy umiejętności, tradycyjnej wiedzy i sztuki są podstawą trwania i siły dziedzictwa kulturowego regionów etnograficznych znajdujących się w granicach województwa mazowieckiego.
Druga nagroda – KUSTOSZ TRADYCJI – będzie przyznana badaczom, popularyzatorom tradycji i wybitnym liderom lokalnych społeczności, którzy w swojej pracy i działalności wnoszą znaczący wkład w trwanie, rozwój i popularyzację dziedzictwa kulturowego województwa mazowieckiego. Uhonorujemy ich jako „współczesnych Oskarów Kolbergów”, którzy kontynuują dzieło mistrza i wnoszą znaczący wkład w zachowanie i upowszechnianie kultury ludowej w województwie mazowieckim. Ufundowanie nagród ma na celu podkreślenie znaczenia regionalnego i lokalnego dziedzictwa kulturowego w podtrzymywaniu wspólnot i ich tożsamości, oraz podkreśleniu zaangażowania władz województwa mazowieckiego w mecenat nad kulturą ludową. Nagrody będą formą docenienia aktywnych twórców, szczególnie tych z młodego pokolenia, którzy z pasją angażują się w prace na rzecz trwania i rozwoju lokalnych tradycji, sztuki i rękodzieła. Czerpią oni wiedzę i umiejętności od mistrzów w ramach międzypokoleniowego przekazu tradycji. Teren województwa mazowieckiego to obszar bardzo bogaty i różnorodny, jeśli chodzi o ludowe tradycje, a nagroda ma się przyczynić do ich popularyzacji i docenienia roli mistrzów i kustoszy tradycji w zachowaniu dziedzictwa przodków dla przyszłych pokoleń.
Nagrody mają angażować lokalne społeczności, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe oraz lokalne, regionalne i ogólnopolskie media, na rzecz przybliżenia współczesnych twórców ludowych szerokiemu gronu odbiorców w województwie mazowieckim i w kraju. Służyć temu będą zaplanowane kampanie promocyjne na etapie zgłoszeń kandydatów do nagród, promocji wydarzeń i laureatów. Wręczenie Laurów odbędzie się podczas specjalnego koncertu/wydarzenia, który będzie finałem projektu. Nagrody przyznawane będą przez Komisję Konkursową, złożoną z wybitnych ekspertów w dziedzinie etnografii, etnomuzykologii i literatury ludowej.
Warsztaty oraz Konkurs „Przegląd dziecięcych zespołów tańca tradycyjnego”.
Równolegle do konkursu o Mazowieckie Laury Oskara Kolberga, proponujemy zorganizować także cykl warsztatów i pokazów dla młodzieży szkolnej i grup z ośrodków kultury z powiatu przysuskiego, w zakresie tradycyjnych tańców ludowych, gier i zabaw tanecznych z Ziemi Radomskiej. Oskar Kolberg w tomach „Ludu” poświęcił wiele uwagi tańcom, tradycyjnym grom i zabawom tanecznym, które były częścią codziennego i odświętnego życia dzieci i młodych. Wiele z tych gier i tańców/zabaw tanecznych jest dziś zapomnianych, stąd tak ważne jest, by je przypomnieć i upowszechnić wśród młodego pokolenia odbiorców. Warsztaty odbędą się pod kierunkiem doświadczonych edukatorów i mistrzów tradycji, w szkołach, świetlicach i domach kultury na terenie powiatu przysuskiego. Warsztaty obejmą cykl nauki wybranych tańców dla dzieci i młodzieży, tradycyjnych gier i zabaw. Grupy, które odbędą warsztaty, będą zaproszone do udziału w oficjalnym pokazie na scenie, po dorocznych Dniach Kolbergowskich w Przysusze, 3 czerwca 2024 roku.
Wręczenie nagród w konkursie „Mazowiecki Laur Oskara Kolberga odbędzie się podczas uroczystości 23 listopada 2024 r.
Co nas czeka jeszcze w tym roku związku z Rokiem Oskara Kolberga?
Już wiosną zapraszamy na cykl warsztatów i pokazów dla młodzieży szkolnej i grup z ośrodków kultury z powiatu przysuskiego, w zakresie tradycyjnych tańców ludowych, gier i zabaw tanecznych z Ziemi Radomskiej, poprowadzonych przez Panią Karolinę Ociepka oraz Czesława Piórko.
Wystawie „Rodzina Dembińskich herbu Rawicz na przełomie XVIII i XIX wieku” towarzyszyć będą oprowadzania kuratorskie oraz zajęcia związana z heraldyką oraz genealogią. W kwietniu zapraszamy na wykład Pani dr Marii Molendy z Fundacji Nomina Rosae Ogród Kultur Dawnej z Nowego Sącza na temat historycznych strojów XVIII i XIX w.
3 czerwca zapraszamy na „Przegląd dziecięcych zespołów tańca tradycyjnego”.
23 listopada 2024 r. zaplanowano uroczystą Galę, która będzie zakończeniem Roku Oskara Kolberga. Na scenie wystąpi Chór Ewangelicki im. O. Kolberga z Radomia.
Autor: Magdalena Gliszczyńska
Fotografie: Sebastian Klochowicz
