Nie żyje ZYGMUNT GRZYBOWSKI - znany i ceniony rzeźbiarz ludowy. Miał 85 lat. Jego prace ostatnio można było podziwiać na wystawie "Gdzieś pomiędzy… Rzeźba ludowa Stanisława Grudnia, Zygmunta Grzybowskiego i Józefa Kondei”, która prezentowana była w Domu Ludowym Muzeum Wsi Radomskiej. Zmarł 10 października br. Pogrzeb odbędzie się w piątek, 13 października. Msza św. żałobna odprawiona zostanie o godz. 12:30 w kościele pw. św. Rodziny w Kozienicach.
Śp. Zygmunt Grzybowski to artysta, który brał udział w konkursach rzeźby ludowej, wystawach i plenerach. Był cenionym rzeźbiarzem ludowym. W 1985 roku został wyróżniony przez Ministra Kultury i Sztuki odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Jego prace znajdują się w Muzeum Wsi Radomskiej, Muzeum Regionalnym w Kozienicach, Muzeum Regionalnym w Jaśle oraz w kolekcjach prywatnych w Polsce i za granicą.
Życiorys:
Zygmunt Grzybowski urodził się w 1938 roku w Radomiu. Po ukończeniu Liceum im. Tytusa Chałubińskiego w Radomiu, kontynuował naukę w dwuletnim studium nauczycielskim w Warszawie na kierunku rysunek i prace ręczne. W 1967 roku ukończył wychowanie techniczne w Wyższej Szkole Technicznej w Katowicach. Po studiach zamieszkał z żoną w Pułtusku, gdzie uczył zajęć praktyczno-technicznych w miejscowym liceum ogólnokształcącym. W 1971 roku przeprowadził się do Kozienic, gdzie mieszkał i pracował.
Był nauczycielem wychowania technicznego w miejscowych szkołach podstawowych i średnich. Zatrudniony był również w Zakładach Ceramiki Radiowej „CERAD”. Po raz pierwszy spróbował rzeźbić będąc w szóstej klasie szkoły podstawowej. Ze znalezionej w przydomowym ogródku starej gipsowej formy odlewniczej, wykonał za pomocą gwoździa płaskorzeźbę, przedstawiającą Chrystusa z otwartym sercem. Swoją kolejną pracę rzeźbiarską wystrugał z drewna bukowego dopiero kilka lat później. Było to popiersie Rzymianina, wzorowane na rysunku z podręcznika do historii. Zdolności plastyczne rozwijał w Państwowym Ognisku Plastycznym w Radomiu, gdzie uczył się rysunku m.in. pod kierunkiem artysty malarza Wacława Dobrowolskiego.
Ukończył studium nauczycielskie w Warszawie. Wykształcenie, które zdobył zdeterminowało jego dalszą drogę zawodową. Pomimo dość wcześnie odkrytych u siebie predyspozycji do rzeźbienia, artysta przez wiele lat tworzył jedynie okazjonalnie. Mimo, że preferował rzeźbienie w drewnie, pracował równieżw gipsie, glinie, a nawet kamieniu, w zależności od tego, jaki materiał udało mu się pozyskać. W związku z tym, że zazwyczaj były to małe ilości danego tworzywa, jego prace najczęściej są niewielkich rozmiarów. Problemy ze zdobyciem surowca, w znacznym stopniu wpłynęły na styl rzeźbiarski jaki obrał artysta. Charakterystyczny dla autora brak dynamiki w tworzonych przez siebie pracach, wynika przede wszystkim z ograniczeń, jakie nakładał na niego skromny objętościowo kawałek drewna.
Rzeźbą ludową zainteresował się w 1971 roku po obejrzeniu wystawy „Cepeliady” w Warszawie. Spodobała mu się zarówno prostota formy, jak i kolorystyka właściwa tego rodzaju rzeźbom. Od tego momentu zaczął tworzyć w konwencji ludowej, czemu sprzyjały bogate tradycje rzeźbiarskie regionu kozienickiego, jak również znaczne zapotrzebowanie, jakie istniało wówczas na tego rodzaju sztukę. Jak podkreśla artysta, nie bez znaczenia dla kierunku jaki obrała jego twórczość, było „popieranie” sztuki ludowej przez etnografów. Stwarzali oni warunki sprzyjające jej rozwojowi m.in. poprzez stałe zapewnianie możliwości eksponowania prac w muzeach, organizowanie plenerów malarsko-rzeźbiarskich, czy konkursów dla twórców ludowych.
Rozkwit rzeźby ludowej, jaki miał miejsce w Polsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, zbiegł się tym samym z najbardziej płodnym okresem twórczości rzeźbiarza. Wówczas ukształtował się też ostatecznie jego specyficzny styl, któremu pozostał wierny do dzisiaj. Większość prac autora przedstawia pojedyncze postacie w pozycji stojącej – mężczyzn lub kobiet – trzymających w rękach jakiś przedmiot, ściśle przylegający do ciała. Sylwetki ludzkie są sztywne i wyprostowane, potraktowane w sposób syntetyczny. Twarze ich są wyolbrzymione, przerysowane, nieproporcjonalnie duże w stosunku do całej postaci.
Charakterystyczne dla autora jest wyodrębnianie linią dłuta kołnierza płaszcza lub koszuli oraz chust w przypadku kobiet, a także guzików w nakryciu wierzchnim. Szczególną uwagę twórca kieruje też na przedmioty, które wkłada w ręce rzeźbionych przez siebie mężczyzn i kobiet (np. kwiaty, które opracowane są przez niego z najdrobniejszymi detalami). Autor tworzył postacie wyobrażające zarówno mieszkańców wsi, jak i miasta. Wśród tworzonych przez niego figur znajdują się np. chłopi idący na targ, rzemieślnicy, kobiety z garnkiem mleka, faską masła, maselnicą, maglownicą, ale również takie postacie jak: nauczyciel, czy pracownik biblioteki, przedstawieni pod krawatem i z książkami w rękach.
Niezależnie jednak od pochodzenia tworzonych przez siebie figur (wiejskiego lub miejskiego) postacie te mają wspólną cechę – sprawiają wrażenie schludnych i eleganckich. Wpływa na to m.in. ich strój, złożony często z płaszczyka, koszuli, w połączeniu z takimi dodatkami jak krawat czy szalik. Kobiety bardzo często trzymają w rękach kwiaty, co jak mówi twórca, jest pretekstem dla wyrzeźbienia im bardziej odświętnego stroju.
Wśród przedstawień świeckich autora, charakterystyczne są dla niego rzeźby ilustrujące rycerzy. Pomysł na podjęcie tego tematu autor zaczerpnął z zaniechanego przez siebie projektu, wyrzeźbienia szachów. Artysta sięgał również po motywy sakralne. Jego ulubionymi były przedstawienia Matki Boskiej lub św. Józefa z Dzieciątkiem oraz scena Narodzenia Pańskiego. Wyjątkowo często rzeźbił również postacie św. Piotra oraz św. Pawła. Autor wykonywał zarówno rzeźby pełne, jak i płaskorzeźby. Wykorzystywał do tego takie gatunki drewna, jak: lipa, topola, klon i jesion.
Jego prace zawsze wykonane były z jednego kawałka drewna. Malował je farbami olejnymi, często mocno rozcieńczonymi. Jego rzeźby są gładkie, nie posiadają wyraźnych nacięć dłuta. Jedynie włosy oraz wąsy postaci, mają bardzo często wyraźne żłobienia. Prace sygnował swoim imieniem i nazwiskiem lub za pomocą inicjałów. Rzeźbił przy pomocy narzędzi fabrycznych, jak również wykonanych samodzielnie.
W 1985 roku został wyróżniony przez Ministra Kultury i Sztuki odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Jego prace znajdują się w Muzeum Wsi Radomskiej, Muzeum Regionalnym w Kozienicach, Muzeum Regionalnym w Jaśle oraz w kolekcjach prywatnych w Polsce i za granicą.
Zmarł 10 października 2023 roku.
Biogram opracowała Aleksandra Żytnicka etnograf Muzeum Wsi Radomskiej
