Maj jest miesiącem Maryi. W Kościele mai się ołtarze i odprawia nabożeństwo ku Jej chwale. Kult Matki Bożej był, i nadal jest bardzo żywy, gdyż w polskiej pobożności i obyczajowości majowe dni w sposób szczególny poświęcone są osobie Maryi - Matce Boga i Matce Kościoła. Oddawanie Jej czci znane jest już od IV wieku, bowiem w świecie chrześcijańskim już właśnie w średniowieczu okres ten przeznaczono Bożej Rodzicielce, a przez następne stulecia powstawały święta i uroczystości dedykowane Najświętszej Panience.
Majowe dni niezmiennie kojarzą się nam z odradzającą przyrodą, kwitnącymi sadami oraz niezliczoną różnorodnością barw i zapachów kwiatów takich jak: bzy, konwalie czy niezapominajki. Jednakże, przede wszystkim w tym miesiącu odbywa się nabożeństwo ku czci Matki Boskiej, upowszechnione na ziemiach polskich w XIX wieku, nazywane popularnie majowym. Podczas nich w kościołach, w małych miasteczkach czy na wsiach przy kapliczkach rozbrzmiewa Litania do Najświętszej Maryi Panny. Co roku, już na Wielkanoc, ale głównie przed majówką odmalowywano figury świętych oraz przyozdabiano kwiatami, girlandami i szarfami wiejskie kapliczki i przydrożne krzyże. Oczywiście dbano też o otaczającą obiekty sakralne zieleń, dokonując nowych nasadzeń, pieląc i przycinając roślinność. Wzmiankę o strojeniu figurek zawarł w swoim dziele Oskar Kolberg, który tak oto zapisał: W pierwsze święto dziewczęta ubierają kwiatami (w snopeczkach lub girlandach) boże - męki (krzyże przydrożne) we wsi i w jej pobliżu, a niekiedy i figury świętych. Ksiądz im za to dziękuje, a miejscami i poczęstunkiem u siebie.
Centralnym punktem nabożeństwa majowego jest odmawianie Litanii Loretańskiej. Ten wspaniały hymn, dedykowany ku czci Maryi wysławia Jej wielkie cnoty i przywileje, jakimi obdarzył Ją Pan Bóg. Powstała ona w XII wieku prawdopodobnie we Francji, zaś oficjalnie zatwierdził ją dopiero w XVI wieku papież Sykstus V. Nazwę „Loretańska” otrzymała od miasteczka Loreto, położonego w środkowej części Włoch, gdzie znajduje się słynne sanktuarium maryjne Santa Casa. Litania do Matki Bożej była szczególnie propagowana i odmawiana przez pielgrzymów w loretańskim sanktuarium maryjnym, gdzie przybrała tam ostateczną formę i zaczęła obowiązywać w całym Kościele. Termin „litania” (z gr. lite, łac. litanea, tłum. prośba, błaganie) oznacza dosłownie „modlitwę błagalną”. Stąd, wymienianym w niej poszczególnym tytułom Maryi, których obecnie w Polsce jest 52, towarzyszy po każdym ich wezwaniu odmawiana przez wiernych sentencja „Módl się za nami”. Ciekawostką jest, że do Litanii 12 października 1923 roku dołączono tytuł Królowo Polskiej Korony, który po II wojnie światowej został przekształcony na - Królowo Polski.
W Polsce, nabożeństwo majowe zostało wprowadzone przez Jezuitów w 1838 roku i szybko przyjęło się wśród wiernych. Od II połowy XIX wieku majówki zaczęły stanowić charakterystyczny rys polskiej pobożności, odróżniającej się od religii zaborców. Oskar Kolberg o majowym pisał tak: Pierwszego Maja rozpoczyna się Majówka (majowe nabożeństwo). Ubierają wtedy w domu jednym, lub – we większej wsi – we dwóch, postawiony na stole obraz Matki Boskiej Częstochowskiej wstążkami jedwabnemi różowej barwy, i obstawiają go wazonikami w których wsadzone są: muszkatel, geranium, róża, bluszcz leśny (Haedera silvatica). Tu się schodzą przez cały maj i przy zapalonych przed obrazem świeczkach śpiewają kościelne pieśni. Wówczas, wzorowane na kościelnych nabożeństwa majowe zaczęto odprawiać głównie na wsiach czy w mniejszych miejscowościach pod kapliczkami z wizerunkami maryjnymi bez udziału księdza. Codziennie wieczorem po pracy ich mieszkańcy gromadzili się przy udekorowanych kwiatami i zielonymi gałązkami figurkach czy przydrożnych krzyżach. Zgromadzony na wspólną modlitwę lud odmawiał Litanię do Matki Bożej, nazywaną popularnie Litanią Loretańską oraz Antyfonę „Pod Twoją obronę”, w której w pełni wyraża się kult Maryi. Potem śpiewane były pieśni poświęcone Jej osobie, m.in. takie jak.: „Cześć Maryi”, „Po górach, dolinach” czy też „Czarna Madonno”. Wśród nich intonowano też znane od połowy XIX wieku „Chwalcie łąki umajone”, czy jeszcze starszą, autorstwa Franciszka Karpińskiego „Wszystkie nasze dzienne sprawy”. Wśród uczestników nabożeństwa nie brakowało także młodzieży, a zwłaszcza panien, które po zakończeniu śpiewów, kawalerowie ochoczo odprowadzali do domów, korzystając w ten sposób z okazji do zalotów. Majówki były też sposobnością do spotkań par, zwłaszcza tych, którym nieprzychylni byli rodzice.
Pobożność polskiego narodu i obecny w nim kult Matki Bożej posiada niezwykle żywą i bogatą tradycję. Jest niejako obrazem duchowości i dawnej religijności ludowej, przejawiającej się we wznoszeniu umysłów i serc ku Tej, która stała się dla wiernego ludu najwspanialszym wzorem.
Serdecznie zapraszamy na Koncert Pieśni Maryjnych, który odbędzie się w najbliższą sobotę, 28 maja w naszym zabytkowym kościele pw. św. Doroty z Wolanowa.
Bibliografia:
Basadonna G. – Santarelli G., Litania Loretańska, Warszawa 1999.
Kolberg O., Mazowsze, cz. IV, Dzieła wszystkie, t. 27, Wrocław-Poznań 1964.
Kolberg O., Radomskie, cz. I, Dzieła wszystkie, t. 20, Wrocław-Poznań 1964.
Spiss A., Kult Matki Bożej w Polsce. Wprowadzenie, [w:] „Orędowniczko nasza. Kult Matki Bożej w polskiej kulturze ludowej”, Kraków 1996.
