Ilona Jaroszek dyrektor Muzeum Wsi Radomskiej zaprasza 22 lutego 2024 roku (czwartek) na Inaugurację Roku Oskara Kolberga. Wydarzenie odbędzie się w dniu przypadającej 210. rocznicy urodzin Oskara Kolberga - kompozytora i etnografa o najbogatszym dorobku w dziewiętnastowiecznej Europie.
W związku z przypadająca w tym roku 210. rocznicą urodzin wybitnego kompozytora i etnografa, 22 lutego 2024 roku zaplanowano uroczystą inaugurację obchodów Roku Oskara Kolberga. Uroczystości odbywać się będą w Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze oraz w Domu Kultury w Przysusze.
PROGRAM:
Godz. 16.00 - Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze, Aleja Jana Pawła II nr 11
- wernisaż wystawy „Rodzina Dembińskich herbu Rawicz na przełomie XVIII i XIX wieku”, której kuratorem jest dr Agnieszka Zarychta-Wójcicka
- spotkanie autorskie z dr Kamilem Szpunarem i promocja książki „Dembińscy herbu Rawicz w XVIII wieku. Genealogia – działalność publiczna – gospodarka”
Na wydarzenie w Muzeum obowiązuje bilet specjalny w cenie 1 zł.
Godz. 17.30 - Przejście do Domu Kultury w Przysusze, ul. Radomska 9
Godz. 18.00 - Uroczysta inauguracja „Roku Oskara Kolberga” w Domu Kultury w Przysusze
- rozpoczęcie uroczystości
- okolicznościowe przemówienia
- ogłoszenie konkursu „Mazowiecki Laur Oskara Kolberga”
- koncert „Kolberg T.39” – projekt grupy muzyków z Pomorza, którzy przedstawią autorskie opracowania melodii z różnych regionów kraju, zapisanych przez Oskara Kolberga.
Na uroczystość w Domu Kultury wstęp wolny!
Konkursu „Mazowiecki Laur Oskara Kolberga”
Nagroda przyznawana będzie twórcom ludowym (indywidualnie lub grupowo), oraz badaczom, animatorom i popularyzatorom kultury ludowej z terenu województwa mazowieckiego.
W ramach nagród indywidualnych (dla twórców indywidualnych lub grup, np. koła gospodyń wiejskich, kapele ludowe, zespoły ludowe itp.), proponujemy przyznanie Laurów w następujących kategoriach: rękodzieło ludowe, plastyka obrzędowa, sztuka ludowa, literatura ludowa, muzyka ludowa oraz taniec ludowy.
Laury będą przyznawane twórcom/grupom na podstawie zgłoszeń i opracowanego regulaminu konkursu. W każdej kategorii proponuje się przyznanie nagrody głównej i dwóch nagród – wyróżnień. Nagrody będą przyznawane twórcom/grupom, które mają udokumentowany i znaczący dorobek twórczy w w/w dziedzinach. Pragniemy szczególnie uhonorować aktywnych twórców z młodego pokolenia, którzy podejmują trud kontynuacji dziedzictwa niematerialnego i rękodzieła z terenu województwa mazowieckiego. Przekaz międzypokoleniowy umiejętności, tradycyjnej wiedzy i sztuki są podstawą trwania i siły dziedzictwa kulturowego regionów etnograficznych znajdujących się w granicach województwa mazowieckiego.
Druga nagroda – KUSTOSZ TRADYCJI – będzie przyznana badaczom, popularyzatorom tradycji i wybitnym liderom lokalnych społeczności, którzy w swojej pracy i działalności wnoszą znaczący wkład w trwanie, rozwój i popularyzację dziedzictwa kulturowego województwa mazowieckiego. Uhonorujemy ich jako „współczesnych Oskarów Kolbergów”, którzy kontynuują dzieło mistrza i wnoszą znaczący wkład w zachowanie i upowszechnianie kultury ludowej w województwie mazowieckim. Ufundowanie nagród ma na celu podkreślenie znaczenia regionalnego i lokalnego dziedzictwa kulturowego w podtrzymywaniu wspólnot i ich tożsamości, oraz podkreśleniu zaangażowania władz województwa mazowieckiego w mecenat nad kulturą ludową. Nagrody będą formą docenienia aktywnych twórców, szczególnie tych z młodego pokolenia, którzy z pasją angażują się w prace na rzecz trwania i rozwoju lokalnych tradycji, sztuki i rękodzieła. Czerpią oni wiedzę i umiejętności od mistrzów w ramach międzypokoleniowego przekazu tradycji. Teren województwa mazowieckiego to obszar bardzo bogaty i różnorodny, jeśli chodzi o ludowe tradycje, a nagroda ma się przyczynić do ich popularyzacji i docenienia roli mistrzów i kustoszy tradycji w zachowaniu dziedzictwa przodków dla przyszłych pokoleń.
Nagrody mają angażować lokalne społeczności, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe oraz lokalne, regionalne i ogólnopolskie media, na rzecz przybliżenia współczesnych twórców ludowych szerokiemu gronu odbiorców w województwie mazowieckim i w kraju. Służyć temu będą zaplanowane kampanie promocyjne na etapie zgłoszeń kandydatów do nagród, promocji wydarzeń i laureatów. Wręczenie Laurów odbędzie się podczas specjalnego koncertu/wydarzenia, który będzie finałem projektu. Nagrody przyznawane będą przez Komisję Konkursową, złożoną z wybitnych ekspertów w dziedzinie etnografii, etnomuzykologii i literatury ludowej.
Oskar Kolberg urodził się 22 lutego 1814 roku w Przysusze (w dawnym powiecie opoczyńskim). W latach 1810-1817 Kolbergowie mieszkali w Przysusze, gdzie Juliusz pracował jako zarządca zakładów hutniczych w dobrach należących do Ignacego Dembińskiego. Lata młodzieńcze i okres nauki spędził w Warszawie. W latach 1823-1830 uczył się w Liceum Warszawskim oraz doskonalił talent muzyczny. Pobierał lekcje gry na fortepianie i kompozycji u Głogowskiego (1824), Franciszka Vettera (1825), Józefa Elsnera (1830), następnie u Ignacego F. Dobrzyńskiego (1832-1834). Szczególny wpływ na zainteresowania muzyczne Oskara Kolberga wywarła młodzieńcza znajomość z Fryderykiem Chopinem. Oskar był świadkiem początków kariery muzycznej – wykonawczej i kompozytorskiej Fryderyka i do końca życia pozostał zafascynowany jego twórczością. Zamknięcie Liceum Warszawskiego po upadku powstania listopadowego przerwało edukację szkolną Oskara Kolberga. W 1830 roku przyjął posadę księgowego w banku Samuela Fraenkla i kontynuował studia muzyczne. Lata 1835-1836 spędził w Berlinie, gdzie uczęszczał do Akademii Handlowej i równocześnie studiował kompozycję i teorię muzyki u Christiana F. Girschnera i Karla F. Rungenhagena. Po powrocie do kraju w 1836 roku, Józef Elsner wysoko ocenił przygotowanie pianistyczne i kompozytorskie Kolberga, zaliczając go do „znakomitszych artystów miasta Warszawy”.
Kolberg przyjął pracę nauczyciela muzyki w domach prywatnych. Rozpoczął twórczość kompozytorską i koncertową oraz podjął zajęcie krytyka muzycznego. W 1839 roku odbył pierwszą wyprawę badawczą na Mazowsze i rozpoczął prace nad dokumentacją folkloru muzycznego. Za namową Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego i Kazimierza Wójcickiego postanowił uzupełnić wcześniej wydane zbiory pieśni ludowych o zapis melodii. Miał do tego szczególne predyspozycje: wykształcenie kompozytorskie i pianistyczne oraz znakomity słuch muzyczny gwarantujący dokładność i wiarygodność notacji, od wczesnych lat życia związany był z muzyką mazowieckiej wsi.
Dokumentując pieśni szczególną wagę przykładał do wierności zapisu melodii. Kolberg z czasem uznał sens dokumentacji folkloru wyłącznie w autentycznej formie, zmienił koncepcję wydawania pieśni ludowych, z pozycji kompozytora przeszedł na pozycję muzyka-folklorysty i etnografa. Wyrazem tego była publikacja Pieśni ludu polskiego wydana w 1857 roku, jako zbiór ballad i melodii tanecznych z przyśpiewkami w wariantach z różnych regionów Polski. W 1845 roku, aby ustabilizować swą sytuację materialną, przyjął pracę księgowego w Zarządzie Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, a w latach 1857-61 w Zarządzie Dyrekcji Dróg i Mostów. Praca ta pozwalała na gromadzenie środków finansowych na działalność edytorską, badania terenowe i podróże. W ciągu dwudziestu lat badaniami etnograficznymi objął: Kutnowskie, Kurpie, Krakowskie, Podgórze Beskidzkie Podhale, Śląsk, Kaliskie, Płockie, Radomskie, Kieleckie, Lubelskie, Sandomierskie, Ziemię Dobrzyńską, Łomżyńskie, Chełmskie i Podole.
W latach 1836 – 1865 dzielił czas na realizację zainteresowań folklorem i na własną twórczość kompozytorską. Jego spuścizna muzyczna obejmuje utwory inspirowane motywami ludowymi, pieśni na głos, kompozycje fortepianowe i kompozycje sceniczne. Twórczość pieśniarska O. Kolberga (w liczbie 26 zachowanych pieśni na głos i fortepian), inspirowana była autentyczną muzyką ludową mazowieckiej wsi. Kolberg sięgał po teksty popularnych wówczas poetów: Seweryny Duchińskiej-Pruszakowej, Teofila Lenartowicza, Józefa B. Zaleskiego, Stefana Witwickiego i in. Kompozycje fortepianowe również pozostawały pod wpływem melodii wiejskich śpiewaków i grajków, które notował ze słuchu podczas etnograficznych wędrówek. Komponował przede wszystkim utwory taneczne: polonezy, mazury i mazurki, walce, polki, obertasy, kujawiaki, kontredanse. Najbardziej znaną kompozycją O. Kolberga jest opera sielska Król pasterzy do libretta T. Lenartowicza.
W 1861 roku zrezygnował ze stałej posady i postanowił utrzymywać się z honorariów za recenzje w czasopismach, rozprawy i artykuły naukowe z dziedziny teorii i dziejów sztuki zamieszczane min. w Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda. W 1857 roku został redaktorem działu muzycznego tego wydawnictwa. Opracował znakomitą część haseł muzycznych, artykuły z zakresu teorii i historii muzyki oraz biografie polskich i obcych kompozytorów i wykonawców. Opracowania haseł encyklopedycznych oraz recenzje i artykuły na temat muzyki publikowane w renomowanych czasopismach (np. „Ruch Muzyczny”, „Biblioteka Warszawska”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Kłosy”), zapewniały mu trwałe miejsce w dziejach polskiej kultury, jednak osiągnięcia Kolberga na polu etnografii i folklorystyki, jeszcze bardziej wybitne, przesłoniły te dokonania. Głównym celem Kolberga stało się zebranie materiałów dotyczących wszystkich dziedzin kultury ludowej na terenie przedrozbiorowej Rzeczypospolitej i stworzenie podstaw dla nowej gałęzi nauki - etnografii. Program naukowo-badawczy realizował w postaci serii wydawniczej Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Każdemu regionowi miała być poświęcona osobna monografia. Pierwszą opublikowaną według nowych założeń było Sandomierskie (1865). W 1871 roku opuścił Warszawę.
Od Krakowskiego Towarzystwa Naukowego otrzymał subwencję na wydanie monografii okolic Krakowa. Zaproszony przez przyjaciela Józefa Konopkę (ziemianina, działacza społecznego, zbieracza i wydawcy pieśni), na okres 13 lat zamieszkał w Modlnicy, w majątku jego siostry Antoniny Konopczanki i brata Juliana. W Krakowie pozyskał gorliwych współpracowników, nawiązał liczne kontakty ze środowiskiem naukowym i literackim. W latach 1871-1875 opublikował cztery tomy Krakowskiego - monografię etnograficzną modelową dla następnych regionów. W 1872 roku został członkiem korespondentem krakowskiej Akademii Umiejętności, w 1874 roku przewodniczącym sekcji etnograficznej Komisji Antropologicznej i współredaktorem rocznika „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”. Badaniami objął wszystkie regiony leżące w zaborze austriackim, podróżował po Wielkopolsce, Pomorzu i Mazurach. Pracował w bibliotekach, archiwach i Akademii, przygotowywał publikacje. Systematycznie publikował kolejne tomy Ludu: w latach 1875-1882 siedem tomów W. Ks. Poznańskiego.
W 1878 roku wyjechał do Paryża na wystawę światową, na której zaprezentował w pawilonie austriackim swoje wydawnictwa i kolekcję ikonograficzną polskich strojów ludowych, za którą otrzymał złoty medal. W 1880 roku objął patronat naukowy nad pierwszą wystawą etnograficzną zorganizowaną w Kołomyi przez Towarzystwo Tatrzańskie. Zebrany wówczas materiał etnograficzny opublikował w tomach Pokucie (1881-1888). W latach 1883-1890 wydawał kolejne tomy Ludu: Lubelskie, Kieleckie, Radomskie, Łęczyckie, Kaliskie. W 1883 roku uzyskał subwencję Kasy Pomocy Naukowej im. J. Mianowskiego na druk monografii Mazowsze w serii Obrazy etnograficzne, w latach 1885-1890 ukazało, się pięć tomów, reszta pozostała w rękopisach. W 1884 roku zamieszkał w Krakowie. Zajął się głównie działalnością edytorską. Oskar Kolberg zmarł 3 czerwca 1890 roku w Krakowie. Ostatnie miesiące życia spędził w domu swego przyjaciela Izydora Kopernickiego, lekarza i antropologa, badacza kultury ludowej, którego uczynił wykonawcą testamentu i opiekunem spuścizny naukowej.
Monografie regionalne Lud i Obrazy etnograficzne stanowią najobszerniejszą partię spuścizny naukowej Oskara Kolberga. Kolberg wydał 33 tomy Ludu i Obrazów Etnograficznych, opublikował około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa, muzykologii. Pozostawił obszerny zbiór materiałów rękopiśmiennych stanowiący podstawę, realizowanej przez Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu, edycji następnych tomów. Publikację Dzieł wszystkich Kolberga podjęło Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w 1960 roku, a kontynuuje ją poznański Instytut. Dzieła wszystkie Kolberga liczyć będą około dziewięćdziesiąt tomów. Monografie wydane przez samego Kolberga i krótko po jego śmierci edytowane zostały techniką fotooffsetową (tomy 1–36). Następne tomy (37–60) zawierają monografie regionalne opracowane z rękopisów pozostawionych przez Kolberga, materiały do etnografii Słowian, przysłowia i miscellanea etnograficzne. Trzecia część edycji (tomy 61–66) to pisma muzyczne, studia, recenzje rozproszone w prasie i artykuły publikowane w Encyklopedii Orgelbranda oraz korespondencja Kolberga. Tomy 67–69 to jego kompozycje i opracowania melodii ludowych na głos z fortepianem. Tomy 70–84 stanowią suplementy do piętnastu monografii z części fotooffsetowej, zawierają one materiały z danego regionu zachowane w rękopisach, a pominięte niegdyś przez Kolberga oraz komentarze źródłowe, ułatwiające korzystanie z edycji fotooffsetowej. Ostatnią część Dzieł wszystkich (tom 85 i następne) stanowi przygotowywana w tym roku biografia Oskara Kolberga.
(Biografię opracowała dr Agnieszka Zarychta-Wójcicka)
