Zamknij

Sobótki

Sobótki

Noc Kupały, zwana też "Kupalnocką", "Sobótką", to jedna z najdawniejszych uroczystości obchodzonych w czasie przesilenia letniego na obszarach zamieszkiwanych przez ludy słowiańskie.

Obrzęd Sobótek, związany był głównie z dwoma żywiołami: wodą i ogniem. Spotkania – zabawy odbywały się zwykle w ustronnym miejscu nad wodą wokół ogniska. Nadrzędnym celem magicznych zabiegów stosowanych tej nocy było wypędzenie demonów wodnych z pól uprawnych. Służyć miał temu żywioł wrogi wszystkim istotom akwatycznym – ogień.

Woda znajdowała się w centrum zainteresowania człowieka już od Wielkanocy. W okresie wiosennym, kiedy ziemia wymagała wyjątkowej wilgoci, jeziora, stawy, rzeki, nabierały w oczach ludzkich wyjątkowej mocy. Wodę traktowano w tym czasie z wielką ostrożnością. Aby jej nie niepokoić, obowiązywał powszechny zakaz kąpieli trwający do dnia św. Jana[1].

Tak, jak wiosną próbowano na wszelkie sposoby obłaskawić wodę, ponieważ dawała życie, tak latem czyniono różne zabiegi, by ją odpędzić. Jej nadmiar bowiem, mógł zaszkodzić dojrzewającemu zbożu. Bliskość wody podczas obrzędu Sobótek ułatwiała kontakt z demonami wodnymi, a praktyki związane z ogniem, takie jak: obieganie pól z płonącymi pochodniami, czy rozrzucanie żarzących się głowni w taki sposób, by iskry padały na rosnące zboża motywowane były tym, żeby: „...zboża się udały, „niedźwiadki” nie podgryzały korzeni, aby zboże „przyswoić” do błyskawic, by pioruny im nie szkodziły, czy wreszcie by zapewnić odpowiednią pogodę na pozostałą część roku, a przede wszystkim na okres żniw”[2].

Wierzono również, że zioła zebrane w tę niezwykłą, świętojańską noc mają moc odstraszania demonów, czarownic i innych złych mocy. Zbierano więc np. łopian, bylicę, piołun, miętę, dziurawiec, czy inne zioła i następnie w formie wianków lub snopków przerzucano je przez ogień i chwytano. W ten sposób uświęcone, wtykano kolejno w strzechy, okna i płoty dla zabezpieczenia domostw przed piorunami, chorobami i wszelkimi innymi nieszczęściami. Poprzez okadzanie pomieszczeń gospodarczych ochraniano również dobytek. Ogień uświęcał w tym dniu zarówno człowieka, jego dom, jak i jego plony. Podobnie woda uświęcana była w tym dniu przez ogień. W jaki sposób się to działo, nie jest dziś do końca jasne. Uświęcanie i oczyszczanie wody mogło odbywać się przez rzucanie do wody głowni z sobótkowego ognia, albo przez poświęcone w tym ogniu i puszczane na wodę wianki. Wróżby matrymonialne wysnuwane za ich pomocą byłyby rzeczą późniejszą i mniej znaczącą[3].

Tajemniczości nocy świętojańskiej dodaje kwiat paproci, który jak głosi legenda jest w stanie, temu który by go odnalazł dać moc, bogactwo, szczęście oraz umiejętność wszystkowidzenia. Aby go zdobyć trzeba było być jednak człowiekiem bardzo odważnym i szlachetnym. Może dlatego, jak do tej pory, nikt kwiatu nie odnalazł.

Obrzęd sobótkowy słynął niegdyś z rozpusty, jakiej oddawała się młodzież zgromadzona wokół ognisk. „Zachowania orgiastyczne”, mające znaczenie wyłącznie symboliczne, łączyły się z wieloma świętami przypadającymi na maj i czerwiec. Te tak surowo zakazywane przez Kościół szaleńcze zabawy podczas nocy świętojańskiej miały na celu, jak wszystkie rytualne orgie, pobudzenie płodności ludzi i przyrody. Kończył się okres długiego, wiosennego świętowania[4]. Rozpoczynająca się pełnia lata oznaczała okres wymagający wytężonej pracy związanej ze żniwami.

[1] A. Zadrożyńska, Powtarzać czas początku, cz. 1, Warszawa 1985, s. 119.

[2] J. R. Tomiccy, Drzewo życia, Warszawa 1976, s. 196.

[3] Sz. Matusiak, Sobótka. Szkic etnograficzny, Lwów, 1907 s. 26.

[4] J. R. Tomiccy, Drzewo…, s. 192 – 193.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .